Φόβος απόρριψης: απολογίες & εξηγήσεις & παράπονα

…”από τη στιγμή που θα πάρεις μια απόφαση, ποτέ μην αντιφάσκεις, ποτέ μη δίνεις εξηγήσεις, ποτέ μην απολογείσαι…”John Arbuthnot Fisher

Η κοινωνία προβάλλει ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο ζωής: πολλές διαπροσωπικές σχέσεις (ερωτικές και φιλικές με τις οποίες ζούμε ξέφρενες νύχτες) και μια θέση με κύρος σε μια δουλειά (η οποία προσφέρει μια πολύ άνετη ζωή). Άνθρωποι με λίγες κοινωνικές σχέσεις θεωρούνται περίεργοι, η ίδια η μοναξιά θεωρείται περίεργη. Υπάρχουν όμως περίεργοι και μη φυσιολογικοί άνθρωποι ή απλά υπάρχουν συνηθισμένοι και ασυνήθιστοι;

Ο φόβος της απόρριψης

Όλοι φοβόμαστε την απόρριψη (στην αρχή ή κατά τη διάρκεια μιας σχέσης). Είναι απόλυτα λογικό καθώς η απόρριψη, και κατά συνέπεια, ο αποχωρισμός συνδέονται άμεσα με αρνητικά συναισθήματα. Η απόρριψη είναι ένας ακούσιος αποχωρισμός από έναν σημαντικό άνθρωπο στη ζωή μας. Ο αποχωρισμός είναι μια απώλεια, ένα τέλος που χρειάζεται «πένθος» για να περάσει στο παρελθόν, ούτως ώστε, εμείς να νιώσουμε ικανοί να προχωρήσουμε στο μέλλον. Το όριο, λοιπόν, τίθεται ακριβώς σ’εκείνο το σημείο όπου τελειώνει το πένθος μας για μια απώλεια και αρχίζει η εμμονή και επομένως, η εξάρτηση.

Αυτή η πίεση της κοινωνίας που μας στερεί το δικαίωμα να μείνουμε για ένα διάστημα μόνοι μας, γιατί διαφορετικά θα θεωρούμαστε περίεργοι, μας ωθεί πολλές φορές σε αδιέξοδο: διαρκής αναζήτηση σχέσεων (φιλικών και ερωτικών) οι οποίες (αν και λάθος επιλογή)  είναι η σωτηρία από την καθημερινότητα. Ένα Σαββατοκύριακο στη θάλασσα, ένας καφές τις Κυριακές… είναι κάποια από τα πράγματα που μας κάνουν να νιώθουμε πως δεν είμαστε μόνοι και συνεπώς, δεν κάνουμε κάτι λάθος.

Προϋπόθεση μιας σχέσης δεν είναι η εξάρτηση αλλά η εξέλιξη. Να εξελίσσεται, δηλαδή, μέσα στο χρόνο και μάλιστα, να έχει διάρκεια. Ωστόσο, καθώς πολλοί άνθρωποι νιώθουμε έντονο φόβο μήπως χαθεί αυτή τη σχέση παρουσιάζουμε προβληματικές συμπεριφορές όπως διαρκείς απολογίες, εξηγήσεις και παράπονα.

Απολογίες: η κοινή αντίληψη λέει πως όταν κάνουμε κάτι  κακό πρέπει να απολογηθούμε, αλλά «μέτρον άριστον». Όλοι μπορούμε να σκεφτούμε περιπτώσεις που απολογηθήκαμε ενώ ουσιαστικά δεν χρειαζόταν. Απολογούμαστε καθώς νιώθουμε ευάλωτοι πως ο άνθρωπος απέναντί μας δεν έχει ακριβώς την εικόνα που θέλουμε να έχει (όχι απαραίτητα κακή αλλά σίγουρα όχι σύμφωνη με αυτήν που επιθυμούμε). Η απολογία, λοιπόν, αφορά την πρόκληση βλάβης  αλλά και την ανάγκη προστασίας του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης και της ελευθερίας.

Εξηγήσεις: οι εξηγήσεις με κατευθυντικό χαρακτήρα π.χ. «Πώς να φτιάξετε ένα γλυκό;», είναι άκρως βοηθητικές. Οι εξηγήσεις μέσα στις σχέσεις είναι άκρως κουραστικές. Ας μην μπαίνουμε στη διαδικασία να εξηγήσουμε, οι άνθρωποι ακούν όσα θέλουν να ακούσουν. Κάναμε ένα λάθος; Το διορθώνουμε! Οι εξηγήσεις δεν βοηθούν κανέναν ίσα ίσα πληγώνουν περισσότερο την  ήδη πληγωμένη σχέση, και πολλές φορές καθιστώντας μας αδύναμους γινόμαστε υποχείριο του άλλου.. Αν το λάθος μας, οδηγήσει τη σχέση στο τέλος της ή έστω μας καταλογιστεί η βαρύτατη των ποινών από τον άνθρωπο αυτής της σχέσης, τότε το πρόβλημα έγκειται στη σχέση κι όχι τόσο στο λάθος μας.

Παράπονα: τα παράπονα είναι χαρακτηριστικό των ανθρώπων που απολογούνται και εξηγούνται. Ίσως τα παράπονα θεωρηθούν και φυσικό επακόλουθο αυτών. Τα παράπονα προκαλούν δυσφορία στη σχέση, στο άτομο που τα εκφράζει και στο άτομο που τα δέχεται. Τα παράπονα δηλώνουν έναν άνθρωπο που φοβάται και προσπαθεί να προβλέψει μελλοντικές κατηγορίες, έναν άνθρωπο που έχει κρυφές προσδοκίες και απαιτεί να τις μαντέψει ο απέναντί του και έναν άνθρωπο που νιώθει πως έχει μια ανασφαλή σχέση (ή μήπως είναι ο ίδιος ανασφαλής;).