Η Τέχνη της Αγάπης – από τον Erich Fromm

Η αγάπη δεν είναι απλώς ένα συναίσθημα. Είναι μία απόφαση, μία κρίση, μία υπόσχεση στον εαυτό μας. Η αγάπη είναι πολλά. Αν η αγάπη ήταν μόνο ένα συναίσθημα, δεν θα είχε νόημα να υποσχόμασταν ότι θα αγαπάμε τον άλλον “για πάντα”.

Αυτά και άλλα πολλά αναφέρει στο βιβλίο του “Η Τέχνη της Αγάπης” ο Γερμανός ψυχολόγος και ψυχαναλυτής Erich Fromm. Σε αυτό το άρθρο θα αναλύσουμε μερικά από τα πιο σημαντικά αποφθέγματα του βιβλίου του περί αγάπης. Καλή απόλαυση!

Η αγάπη είναι η ενεργός μέριμνα για τη ζωή και την ανάπτυξη αυτού που αγαπάμε

Παρόλα αυτά, οι περισσότεροι από εμάς δεν ξέρουμε πώς να αγαπήσουμε πραγματικά. Μπορεί να ακούγεται απόλυτο και κάπως ζοφερό, αλλά ας σκεφτούμε και το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ζούμε. Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι και σήμερα, παρατηρείται ένα μεγάλο κενό αξιών. Η κρίση, από τότε μέχρι σήμερα, σε όλες τις εκφάνσεις της, προχώρησε και προχωράει σε μία αξιακή, υπαρξιστική κρίση, κάνοντας στοχαστές, φιλοσόφους, ψυχολόγους και όλους εμάς να ξανασκεφτούμε τις ιδέες και τις αξίες μας.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, η αγάπη ήταν, είναι και θα είναι η κινητήριος δύναμη που, στην κανονικότητά της, πρέπει να μας ενθαρρύνει να είμαστε καλύτεροι άνθρωποι. Βέβαια, για να το πετύχουμε αυτό, πρέπει να δουλέψουμε πολύ με τον εαυτό μας, την προσωπικότητά μας και την προσωπική μας εξέλιξη. Έτσι, ίσως και να μπορέσουμε να αγαπήσουμε πρώτα τον εαυτό μας και έπειτα, τους άλλους. Αυτό το ταξίδι απαιτεί αληθινή ταπεινότητα, θάρρος, αφοσίωση και πειθαρχία. Τα έχουμε;

Η αγάπη είναι μία δραστηριότητα, μία αέναη διαδικασία, όχι μία παθητική πράξη. Είναι μια συνεχής ύπαρξη, όχι μία ξαφνική έκρηξη

Η αγάπη δεν είναι και δεν πρέπει να είναι μία παθητική πράξη, όπου απλά αφήνουμε πράγματα και καταστάσεις να φεύγουν, χωρίς να κάνουμε τίποτα άλλο. Αντιθέτως, είναι μία πράξη όπου η χαρά αναμιγνύεται με δράσεις, προθυμία και την ανάγκη να μοιραζόμαστε ανιδιοτελώς.

Συνεπώς, καλούμαστε να κατεβούμε από το ροζ σύννεφο μας και να ενισχύσουμε τη σχέση μας, η οποίας μας ζητά να καταβάλουμε κάθε προσπάθεια για να περπατάμε χέρι-χέρι μαζί με τις ίδιες ιδέες και να την αναδημιουργούμε σε καθημερινή βάση.

Η ανώριμη αγάπη ακολουθεί την αρχή “Σ’ αγαπώ γιατί μ’ αγαπάς”

“Η ανώριμη αγάπη ακολουθεί την αρχή: Σ’ αγαπώ γιατί μ’ αγαπάς. Η ώριμη αγάπη λέει: Μ’ αγαπάς επειδή σ’ αγαπώ. Η ανώριμη αγάπη λέει: Σ’ αγαπώ γιατί σε χρειάζομαι. Η ώριμη αγάπη λέει: Σε χρειάζομαι επειδή σ’ αγαπώ.”

-Erich Fromm-

Το παραπάνω απόφθεγμα δεν περιορίζεται αποκλειστικά στις σχέσεις αγάπης. Έχει να κάνει περισσότερο με τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι συνδέονται με τη δική τους κοινωνία, δηλαδή το να “αγαπούν” περισσότερο από αναγκαιότητα ή το να προτιμούν να “αγαπούν” με τέτοιον τρόπο, ώστε να στερούνται κάτι από τον αλτρουισμό και την αληθινή αγάπη για τους συνανθρώπους τους.

Από την άποψη αυτού του τύπου αγάπης, η οποία βασίζεται στην ανάγκη, μάλλον παθολογική, σημαίνει ότι δεν φροντίζουμε ούτε κατανοούμε τους εαυτούς μας. Αυτό συνεπάγεται της προσδοκίας ότι οι άλλοι θα αναλάβουν την ευθύνη για αυτό που δεν θέλουμε να κάνουμε. Κάτι που είναι στην πραγματικότητα η δική μας ευθύνη.

“Το πρώτο βήμα είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι η αγάπη είναι τέχνη, όπως ακριβώς και η ζωή είναι τέχνη. Αν θέλουμε να μάθουμε να αγαπάμε, πρέπει να προχωρήσουμε με τον ίδιο τρόπο αν θέλουμε να μάθουμε οποιαδήποτε άλλη τέχνη, όπως η μουσική, η ζωγραφική, η ξυλουργική ή η τέχνη της ιατρικής ή της μηχανικής.”

-Erich Fromm-

Αν δύο άνθρωποι που ήταν ξένοι …

“Αν δύο άνθρωποι που ήταν ξένοι … άφηναν ξαφνικά τον τοίχο μεταξύ τους να πέσει και άρχιζαν να αισθάνονται και να ανακαλύπτουν ο ένας τον άλλον, αυτή θα ήταν μία από τις πιο συναρπαστικές εμπειρίες της ζωής τους.”

-Erich Fromm-

Εδώ μιλάμε για οικειότητα. Το θαύμα που αρχίζει συνήθως με έλξη και το οποίο καταναλώνεται με μία βαθύτερη συνάντηση που ξεπερνά το δέρμα και την ίδια τη σεξουαλικότητα. Μιλάμε για μία συναισθηματική σύνδεση, ανακαλύπτοντας ένα άλλο άτομο με όλες του τις αποχρώσεις, τις αρετές, τις ατέλειες και την ουσία. Μιλάμε για την οικειότητα που γλιστρά χέρι με χέρι με εμπιστοσύνη, την επαφή που μας κάνει να ανατριχιάζουμε ή μία χαλαρή και νοσταλγική συνομιλία που φαίνεται να προέρχεται από τα ίδια τα αστέρια.

Η αγάπη δεν είναι μόνο μία σχέση με ένα συγκεκριμένο άτομο

“Η αγάπη δεν είναι μόνο μία σχέση με ένα συγκεκριμένο άτομο. Είναι μία στάση, μία καθοδήγηση του χαρακτήρα μας που καθορίζει τον τύπο της σχέσης ενός προσώπου με τον κόσμο ως σύνολο, όχι με ένα αντικείμενο ή ένα πρόσωπο.”

-Erich Fromm-

Οι άνθρωποι τείνουμε να βλέπουμε την αγάπη ως αντικείμενο και όχι ως ικανότητα. Η αγάπη δεν είναι κάτι που περιορίζεται στη σχέση που δημιουργούμε με τους συνεργάτες μας, τους συντρόφους μας, τους γονείς μας ή τα παιδιά μας. Η “αγάπη” εμπλουτίζει την ύπαρξή μας, είναι μία στάση ικανή να δώσει στον κόσμο αυτό νόημα, ένα ψήφισμα ικανό να μεταμορφώσει την κοινωνία μας. Ωστόσο, όπως εξηγεί ο Fromm, σε αυτόν τον σύγχρονο πολιτισμό έχουμε εμπορευματοποιήσει τα πάντα με την προθυμία μας να ικανοποιήσουμε τις δικές μας ανάγκες και αυτό περιλαμβάνει την αγάπη.

Με άλλα λόγια, “Αν ένα άτομο αγαπά μόνο ένα άλλο άτομο, και αδιαφορεί για τους υπόλοιπους, τότε η αγάπη του δεν είναι αγάπη, αλλά μία συμβιβαστική προσκόλληση ή ένας μεγιστοποιημένος εγωισμός.” -Erich Fromm-

Είναι παράδοξο όταν δύο άνθρωποι γίνονται ένα και ταυτόχρονα παραμένουν δύο

Αυτή είναι μια από τις πιο γνωστές φράσεις του Erich Fromm και μία από τις πιο προβληματικές. Όπως ήδη γνωρίζουμε, ένας πειρασμός στον οποίο συχνά υποκύπτουμε είναι να “ρίχνουμε τον εαυτό μας” σε μία σχέση, ειδικά όταν αυτή η σχέση είναι στην αρχή. Πρόκειται για μία εκφυλιστική διαδικασία που καταλήγει να καταστρέφει την ταυτότητά μας και που αναλώνει το ποιοι είμαστε πραγματικά, μαζί με την ελευθερία και την αξιοπρέπειά μας.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πραγματική τέχνη της αγάπης είναι να είμαστε ο εαυτός μας, αλλά και να προχωράμε μαζί με τον σύντροφό μας, έχοντας την ίδια δέσμευση, όντας ο καθένας υπεύθυνος για την εξέλιξή του και τις σχέσεις του.

Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο να ερωτευτεί κάποιος και να παραμείνει κάποιος ερωτευμένος

Για το Fromm υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο να ερωτευτεί κάποιος και να παραμείνει κάποιος ερωτευμένος. Νομίζει ότι αν η σχέση ξεκινήσει με σεξουαλική έλξη που στη συνέχεια καταλήγει πολύ γρήγορα στην ίδια την πράξη, τότε ο δεσμός που έχει το ζευγάρι είναι σε κίνδυνο.

Για να αναπτύξουμε μία ώριμη, σοφή και υπεύθυνη αγάπη πρέπει να εργαστούμε σε 4 βασικούς τομείς: 1) φροντίδα, 2) υπευθυνότητα, 3) σεβασμό και 4) γνώση. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις, καταλήγουμε σε μία αγάπη χωρίς καμία οικειότητα που βασίζεται μόνο στην απλή ανάγκη – μία ανάγκη που είναι ικανοποιημένη με τη σεξουαλική πράξη. Αυτή είναι μία αγάπη μίας χρήσης. Μπορεί να εμφανιστεί το πάθος, αλλά αυτό μπερδεύεται εύκολα από την έλλειψη εμπιστοσύνης και από το να μην γνωρίζουμε καλά το άλλο άτομο. Είναι μία αγάπη που δεν παίρνει ποτέ μορφή.

Από την άλλη πλευρά, όποιος ξέρει να ξεπεράσει την αρχική σεξουαλική έλξη και τον ενθουσιασμό και θέλει, θα προσπαθήσει να δημιουργήσει μία πραγματική οικειότητα, θα προσπαθήσει να είναι σαν ένας τεχνίτης, μετατρέποντας την αγάπη σε μία πραγματική, ώριμη και θαρραλέα αγάπη.

Καταλήγοντας, λοιπόν, μέσα από αυτά τα αποφθέγματα του Erich Fromm, μάθαμε ότι η αγάπη δεν είναι μόνο ένα “θέμα” όπου πρέπει να μάθουμε τόσο την πρακτική όσο και τη θεωρία. Η τέχνη της αγάπης είναι τόσο μία ενεργή όσο και μία υπεύθυνη στάση απέναντι στη ζωή και την ίδια την κοινωνία. Είναι μία μετασχηματιστική δύναμη που απαιτεί συνειδητοποίηση και όχι συμμόρφωση, και η οποία απαιτεί δημιουργικότητα και όχι παθητικότητα.

Βασισμένο στο έργο του “Η Τέχνη της Αγάπης”, από την Αλεξία Σταθάκη, Ψυχολόγος ΑΠΘ